Fitheid is welvaart

Op donderdag werk ik als bijzonder hoogleraar aan het VUMC in Amsterdam. Ik neem dan meestal de trein, omdat dit groen, snel en comfortabel is. Sinds ik een Fitbit heb is me nog een voordeel opgevallen. Op dagen dat ik met de trein reis, haal ik met gemak 10.000 stappen. Kennelijk zorgt het lopen van en naar het station ervoor dat je met gemak dit doel haalt.

Reizen met de trein is daarmee niet alleen veel beter voor het klimaat, maar ook voor je gezondheid. Dit verband tussen klimaat en gezondheid staat niet op zichzelf. Recent Nederlands onderzoek liet een interessante link zien tussen opwarming van de aarde en de toename van diabetes. In gebieden waar de opwarming het grootst is, werd tevens de grootste toename in diabetes gezien. Het lijkt er daarmee op dat opwarming van de aarde niet alleen leidt tot een stijging van de zeespiegel, maar ook tot een stijging van het aantal diabeten.

Een andere link tussen zorg en klimaat zit in de lucht. WHO data geven aan dat er per jaar 3 miljoen mensen vroegtijdig overlijden aan de gevolgen van luchtvervuiling. Hierbij is in 72% van de gevallen hart- en vaatziekten de doodsoorzaak.De belabberde ranking van Nederland als een van de meest vervuilende landen in Europa, geeft in dit licht natuurlijk te denken. We doen het nog slechter dan landen zoals Bulgarije of Roemenië. Subsidies voor elektrisch rijden zijn natuurlijk geweldig, maar wat voor zin heeft dit als tegelijkertijd kolencentrales onze prachtige wolkenluchten vervuilen?

Alleen maar wijzen naar het klimaat als oorzaak voor de toenemende zorgkosten is natuurlijk niet op haar plaats. Zo heeft de beroemde Interheart studie laten zien dat maar liefst 90% van alle hartinfarcten te wijten is aan overgewicht, een slecht dieet, te weinig bewegen, roken, stress en de hiermee samenhangende hoge bloeddruk en diabetes. Door verslechtering van onze leefstijl neemt het aantal diabeten sterk toe. Het aantal patiënten met een hart- en vaatziekten zal daardoor de komende 25 jaar met 50% groeien(bron NHS 2015). Als we in dit tempo doorgaan, zal een groot deel van onze welvaart verdwijnen in absurd hoge kosten voor zorg. Niet fit zijn heeft daarmee een hoge prijs.

Wat kunnen we doen om de zorgvraag te minderen en de zorg niet te laten oververhitten? In de eerste plaats kan veel worden gewonnen door niet complexe zorg uit top-ziekenhuizen te verplaatsen naar kleinschalige behandelcentra – waar de patiënt snel kan worden geholpen en tegen lage kosten. In de tweede plaats kan steeds meer worden gedaan met monitoring op afstand, zeker wat betreft het hart- en vaatziekten. Bloeddruk en hartritme kunnen op afstand worden gemonitord en in zogenaamde telehealth centers worden opgevangen. Zo kunnen onnodige ziekenhuis bezoeken worden voorkomen en kan op tijd worden ingegrepen als waarden uit de pas lopen.

Maar wellicht de belangrijkste slag die we kunnen slaan, is zorgen dat we niet meer ziek worden. We weten allemaal dat niet alleen hartinfarcten maar ook diabetes en dementie voor een groot deel te wijten zijn aan een ongezonde leefstijl. Hoe voorkomen we dit? Ik geloof sterk in social engineering en het creëren van een gezond ecosysteem voor onze hele maatschappij. Succesvolle voorbeelden zijn de integrale aanpak van overgewicht bij de jeugd in Amsterdam en programma’s die in staat blijken om diabetes om te keren. Ik pleit daarom voor duurzame landbouw die ons pure, verse en onbewerkte producten bezorgt, energie door zon en wind, perfect openbaar vervoer, een suikertax, het afschaffen van sigaretten, en het afrekenen op wat er aan gezondheidswaarde is bereikt voor de patiënt in plaats van voor de zorg zelf.

Of dit mogelijk is? In China bestond al lang voor het begin van onze jaartelling een belastingstelsel waarbij dorpen met weinig zieken ook weinig belasting hoefden af te dragen. Er was daarmee een duidelijk economische trigger om gezond te blijven. Dit betekent dat gezondheid het dominante businessmodel was, resulterend in kennis en innovatie om gezond te zijn én te blijven. Geen wonder dat de oudste medische tekst uit China komt. Huang Dee gaf 4500 jaar geleden al aan dat de dokter die aan preventie doet het hoogst in aanzien staat. Hier kunnen wij veel van leren. Gezondheid zou big business moeten zijn in plaats van ziekte. Nederland is een wereldwijde koploper wat betreft kennis en innovatie. Denk hierbij aan de innovatieve agro industrie, een sterke ICT sector en genoeg ondernemers met lef. Dit “groene” denken in de zorg zal er voor zorgen dat we fitter en welvarender worden. Het met de juiste triggers aansturen van deze nieuwe kijk op zorg lijkt me een mooie taak voor het nieuw te vormen kabinet.

Dit opiniestuk verscheen eerder op NRC Live.